Eclecticisme (architectuur)

De 19e eeuw.

Kerkelijke en vorstelijke hiërarchie hebben de Franse revolutie niet kunnen verhinderen, met als gevolg minachting voor kerk en vorst. Het individualisme kwam in hoge mate tot ontwikkeling. Het volk stelde eisen en de architect leverde om zo meer eens te zeggen 'op bestelling': byzantijns, romaans, gotisch, renaissancistisch naar Italiaanse of Franse stijl, barok, classicistisch.

Frankrijk

Hier was Eugène Emmanuel Viollet-le-Duc (1814-1879) was een Frans architect en architectuurtheoreticus een voorvechter voor de gotiek en voor eerlijke constructie. Wat de kerkbouw betreft had zijn streven succes; in de profane bouwkunst bleef men zich bepalen tot classicisme en renaissance.

België

In België sloot men zich aan bij de Franse opvattingen.

Nederland

Aanvankelijk was hier de belangstelling voor de gotiek maar in de 2e helft van de 19e eeuw begon men meer te voelen voor de Hollandse renaissance. Hierbij moeten de namen worden genoemd van Eugen Heinrich Gugel, Jacobus Bernardus (Bernard) Springer, Joan Muysken, maar bovenal die van een zeer belangrijke figuur als Dr. P.H. Cuypers (1827-1921). Deze laatste, die de stijlbegrippen van gotiek en renaissance voortreffelijk toepaste en een voorstander was van eerlijk bouwen, bracht waardevolle werken tot stand, o.a. het Rijksmuseum en veel Latijns christelijke kerkgebouwen.

Duitsland

Hier pleitte Goethe voor de gotiek, en met hem deden dat Augustus Reichensperger en Johann Joseph von Görres. De Kölner Dom werd (1824-1880) afgebouwd door Friedrich Adolf Ahlert, Ernst Friedrich Zwirner en Richard Voigtel. Eveneens werden de domkerken on Frankfurt, Ulm, Regensburg en Speyer (Spiers) voltooid. Nieuw gebouwd werden: de Votiefkerk in Wenen en het raadhuis in München.

Ook neoromaanse bouwwerken vonden waardering, zoals de Vrouwenstiftskerk Sint-Anna in München. Na 1835 vraagt Gottfried Semper belangstelling voor rationeel bouwen in renaissancestijl.

Engeland

Augustus Welby Northmore Pugin, architect, leraar en schrijver, ijverde zeer voor de gotiek. In de 19e eeuw kwam tot stand: gotische restauraties en de bouw van de kathedraal van Edinburgh, door Sir George Gilbert Scott.

John Ruskin was een voorstander van de stijl van de Italiaanse en Franse renaissance en verdedigde het rationeel bouwen.

Italië

Italië verviel in een romantisch renaissancisme (voorgevel van de Dom van Florence), maar voor het monumentale bouwwerk bleef men de klassieke stijlopvattingen trouw.

20e eeuw

Uit de geschriften van Violet le Duc, Gottfried Semper, John Ruskin en Dr. Cuypers, mannen die allen op eerlijk, constructief bouwen aandrongen, blijkt schroom om hun naam te verbinden aan werk dat in feite niet oorspronkelijk was, niet geheel en al aan hun geest ontsproten.

De leerlingen van Violet le Duc bezonnen zich op de mogelijkheden van ijzer en beton, zoals ook hun Amerikaanse collega's dat deden. Cuypers' leerlingen - Berlage - riepen om gemeenschapskunst. De volgelingen van Semper bouwden volgens de gebruiksanalyse en die van Ruskin legden zich toe op de bouw van het romantisch landhuis.

Moderne opvattingen wonnen aan betekenis. Thans wordt bouwen opgevat als ruimtebegrenzing, die beantwoordt aan de eisen van samenleving, economie, gezondheid en gemoed; waarbij vorm, kleur en constructie voortvloeien uit de materiaalkeuze.

  1. de conservatieven, die boven gegeven uitgangspunten aanvaarden, maar met bestaande bouwtradities rekening willen houden.
  2. de revolutionairen, die bij hun bouw er naar streven zich te beperken tot wat strikt noodzakelijk is en tegelijk de hoogste gebruikswaarde bereiken.

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Geraadpleegde bron: Blz. 304 t/m 306 - Geschiedenis der Bouwkunst 1963, H. Sutterland

Zie ook

------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------